Bit-rot
Manon Janssens vertelt hoe er bij Zaha Hadid Architects, toen zij er in 2003 kwam werken, van ieder afgerond project prachtig geordende cd’s werden gemaakt. Cd’s die het bureau nu al niet meer kan openen. Voor het intern gebruik van het archief maakt dit overigens niet uit, legt ze uit, want het beeldarchief van tekeningen die als jpg, tiff en pdf zijn opgeslagen, is nog altijd prima toegankelijk en dat is het materiaal dat als referentie voor nieuwe projecten wordt gebruikt. De problemen ontstaan bijvoorbeeld bij CAD-files. Je hebt de vroegere versies soft- en hardware nodig om de oude bestanden te openen. Bij ZHA wordt, afhankelijk van het project, met zoveel verschillende soorten software gewerkt, dat ontwerpers onderling ook nu niet eens altijd elkaars bestanden kunnen openen.
Onderzoeker digitaal behoud Annet Dekker stelt de aanwezigen gerust. Oude digitale bestanden kunnen zeker nog geopend worden, vertelt ze, je moet alleen over de juiste computers en software beschikken. Zelfs van de vernietigde computers uit de Twin Towers werd door middel van ‘digital forensics’ materiaal teruggevonden. Je zou volgens Dekker zelfs kunnen stellen dat het steeds moeilijker wordt om dingen kwijt te raken.
Moderator Maarten Kloos vraagt haar of het denkbaar is dat er in de toekomst één systeem ontwikkeld wordt waarmee alle soorten bestanden geopend kunnen worden. Dat lijkt haar onwaarschijnlijk. Soft- en hardware worden door verschillende bedrijven geleverd, die ieder hun eigen systemen ontwikkelen. Zelfs open source programma’s blijven niet altijd voor iedereen toegankelijk. En ook jpg’s en tiffs hebben niet het eeuwige leven. Dekker wijst op het bestaan van bit-rot. Door te kopiëren verlies je bits en bytes en gaat de kwaliteit van bestanden achteruit. Een digitale kopie is nooit een exacte kopie, je verliest altijd iets. Ook bij het archiveren van digitaal materiaal moet je je afvragen: wat wil je bewaren en hoe wil je het bewaren? Hoe wil je het materiaal in de toekomst presenteren? Daar ligt volgens haar ook een taak voor de architect, want het archiveren zou niet pas aan het einde van een project of oeuvre moeten beginnen.
Voor die architect, in dit geval MVRDV, was het feit dat een goed beheer van het archief veel ruimte en tijd kost juist reden om het nu al over te dragen aan Het Nieuwe Instituut en niet op een later moment, bijvoorbeeld als de oprichters van MVRDV zich uit het bureau terugtrekken. Volgens Van Rijs hoopt het bureau samen met Het Nieuwe Instituut tot een goede vorm van archiveren te komen, waar zowel het bureau wat aan heeft, als de onderzoekers die met het materiaal aan de slag willen.
Volgens Dekker moeten we ons niet blindstaren op de staat van de objecten en bestanden zelf. Je kunt het digitale archief ook benaderen als materiaal waarmee je nieuwe vertalingen maakt. Architecten doen dat zelf door delen van hun oudere werk te herinterpreteren in nieuwe projecten of in tentoonstellingen. Dekker maakt een vergelijking met het archiveren van theater of dansvoorstellingen, die zijn efemeer en kunnen alleen vertaald in andere vormen bewaard worden. Ze worden telkens opnieuw opgevoerd, waarbij iedere opvoering anders is, maar de essentie gelijk blijft. Dingen veranderen door de tijd, dat geldt voor een schilderij van Rembrandt, maar net zo goed voor een digitaal bestand. Dat gegeven vraagt om het innemen van een standpunt, om keuzes maken.
Bij het archief van Het Nieuwe Instituut werkt iemand (Alfred Marks, red.) die er al heel lang rondloopt, gaat Dekker verder. Die man weet alles; hij kan bijzondere verhalen vertellen over kleine details en weet relaties te leggen. Zo’n bron van kennis in een digitale omgeving zou voor haar ideaal zijn. Hoe maak je die soms onverwachte relaties zichtbaar in het digitale archief.
